Zgodnie z art. 1 ustawy o izbach lekarskich Samorząd Lekarzy jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i podlega tylko przepisom ustawy. Jednostkami organizacyjnymi samorządu lekarzy posiadającymi osobowość prawną są: Naczelna Izba Lekarska i Okręgowe Izby Lekarskie.
W szczególności organizacja, sposób działania oraz kompetencje Izb Lekarskich wynikają z następujących aktów prawnych:

Ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich

Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej

Kodeks Etyki Lekarskiej